Czy derywaty to wirtualne inwestycje bez pokrycia w realnej wartości ?

7 sierpnia 2019 3 minuty czytania

Instrumenty pochodne (derywaty) to grupa instrumentów finansowych cieszących się dużą popularnością wśród inwestorów. Czym są derywaty i jak duży jest rynek instrumentów pochodnych? Czy obecność derywatów jest zagrożeniem dla rynków finansowych?

Czym są derywaty i jak się je klasyfikuje?

Derywaty są ściśle powiązane z instrumentami podstawowymi (bazowymi). Inaczej mówiąc, wartość każdego instrumentu pochodnego jest uzależniona od instrumentu podstawowego. Do tych ostatnich zalicza się m.in. akcje, waluty i obligacje. Nie wszystkie jednak muszą przybierać fizyczną postać – ich przykładami są m.in. indeks WIG20 (indeks Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie) czy parametry pogody.

Instrumenty pochodne klasyfikuje się, biorąc pod uwagę różne kryteria. Gdy za kryterium przyjąć relacje między stronami kontraktu, wyróżnia się:

● instrumenty symetryczne – to kontrakty terminowe i kontrakty swap, gdzie każda ze stron przyjmuje zobowiązania,

● instrumenty asymetryczne – jak sama nazwa wskazuje, tylko jedna ze stron przyjmuje zobowiązanie (druga nabywa prawo); taka zasada ma miejsce w przypadku opcji.

Derywaty można też dzielić ze względu na miejsce obrotu. W ten sposób wyróżnia się giełdowe i pozagiełdowe instrumenty pochodne. Te drugie są współcześnie znacznie popularniejsze wśród inwestorów i wiąże się to z dopasowaniem warunków transakcji do aktualnych potrzeb inwestorów.

Rola i cel instrumentów pochodnych

Aby zrozumieć zarówno rolę, jak i przeznaczenie instrumentów pochodnych na współczesnym rynku finansowym, trzeba zacząć od celu, w jakim je wprowadzono. Z historycznego punktu widzenia derywaty były stosowane od czasów starożytnych, ale ich popularyzacja miała miejsce w latach 70. ubiegłego wieku. Była to odpowiedź na dynamicznie zmieniające się ceny akcji, towarów i stóp procentowych – aby zminimalizować ryzyko, wprowadzono właśnie instrumenty pochodne. Dzięki derywatom możliwe było zmniejszenie ryzyka, że ceny wybranych towarów wzrosną – lub odwrotnie – spadną.

Mimo że głównym celem derywatów jest zabezpieczenie przed ryzykiem, to z czasem zmieniły one swoje przeznaczenie. Nie można zapomnieć, że na rynku zawierane są także transakcje o charakterze czysto spekulacyjnym. Derywaty są też powiązane ze stopami procentowymi. Duże zainteresowanie derywatami wcale nie przełożyło się na wprowadzenie odpowiednich regulacji. To jeden z głównych powodów, dla których mówi się, że instrumenty pochodne zagrażają realnej gospodarce. Czy to twierdzenie jest słuszne? Czy rzeczywiście derywaty należy postrzegać w kategorii zagrożenia, choć pierwotnie cel ich wprowadzenia był zupełnie inny?

Instrumenty pochodne – wartość

Określenie wartości rynku derywatów jest trudne. Ze zgromadzonych i udostępnionych przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych informacji wynika, że w latach 2007-2010 rynek instrumentów pochodnych bardzo się rozrósł. W omawianym okresie średnie dzienne obroty netto wrosły odpowiednio o 21 i 34 proc. na pozagiełdowym i giełdowym rynku instrumentów pochodnych. W grudniu 2010 r. wartość otwartych pozycji w derywatach pozagiełdowych szacowano na 601 046 mld USD. Nie jest to jednak całkowita wartość rynku instrumentów pochodnych. O tym jak lawinowo rośnie pozagiełdowy rynek derywatów, mogą świadczyć dane historyczne – na koniec 1999 r. wartość zawartych transakcji terminowych wynosiła ok. 88,2 bln USD, podczas gdy 10 lat później było to już ok. 604 bln USD.

Według niektórych ekspertów z branży dane prezentowane przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych mogą być bardzo zaniżone. Brak dokładnych informacji o wartości rynku instrumentów pochodnych również powoduje niepewność po stronie specjalistów, którzy podejmują się jego badania.

Derywaty a realna gospodarka

Skąd twierdzenie, że korzystanie z instrumentów pochodnych jest niebezpieczne? Trzeba pamiętać, że dla tych konstrukcji charakterystyczne jest występowanie dźwigni finansowej. To właśnie lewar powoduje, że inwestor nie musi posiadać całej kwoty, aby zawrzeć interesującą go transakcję. To z kolei wpływa na poziom ryzyka – zarówno potencjalny zysk, jak i strata inwestora nie jest współmiernie skorelowana z jego kapitałem.

Brak pokrycia instrumentów pochodnych w realnej wartości, ogromna liczba kontraktów terminowych i duży stopień powiązań między bankami powodują, że derywaty stanowią duże zagrożenie dla realnej gospodarki. Jeżeli w przyszłości największe banki będą miały problemy podobne do tych, które miał Lehman Brothers w 2008 r., może czekać nas kolejny kryzys finansowy, który – podobnie jak poprzedni – dotknie cały świat.

Czytaj także:

derywaty instrumenty pochodne

Marcin Pabijanek

Prekursor budowania majątku i ochrony oszczędności poprzez crowdfunding nieruchomości komercyjnych w Polsce dla inwestorów indywidualnych. Wierzy, że jakość dzisiejszych decyzji w zakresie finansów osobistych ma wpływ na jakość życia w przyszłości. Po latach pracy w branży finansowej zauważył, że nieruchomości komercyjne wynajęte dla sieci handlowych mają wiele więcej zalet niż powszechnie dostępne sposoby inwestowania pieniędzy. Dlatego zbudował aplikację app.social.estate dzięki której indywidualni inwestorzy mogą inwestować w nieruchomości komercyjne od 3 000 zł. Otwierając tym samym rynek który w Polsce jest w 90 % zdominowany przez inwestorów zagranicznych.